Chi tiết

Nguyễn Mộng Giác

Lượt xem: 4761

Bài này in trong tập tiểu luận Nghĩ về văn học hải ngoại do Văn Mới xuất bản năm 2004 tại California, USA.

Mỗi lần nói đến Mẹ Việt Nam, trong đầu chúng ta hiện lên một hình ảnh quen thuộc: một người đàn bà thôn quê thân hình mảnh khảnh nhưng có sức chịu đựng bền bỉ, ăn mặc đơn giản, mái tóc thưa không chải, da nhăn, quanh năm lo lắng cho chồng cho con mà không hề than van về số phận kham khổ của mình. Mẹ là hiện thân của sự hi sinh, và nhờ sự hi sinh ấy mà trở thành cột trụ cho cả gia đình, về kinh tế cũng như về tinh thần.

Hình ảnh quen thuộc, người-mẫu-Mẹ ấy đã trở nên một thành tố quan trọng trong văn hóa Việt Nam truyền thống, đến nỗi chúng ta coi điều đó là hiển nhiên, không còn gì phải bàn cãi nữa.

Xem tiếp...

Chi tiết

Nguyễn Mộng Giác

Lượt xem: 5615

Bài nay in trong tập tiểu luận Nghĩ về văn học hải ngoại do Văn Mới xuất bản năm 2004 tại California, USA.

Trong phong trào thành lập các hội đồng hương và ấn hành kỷ yếu đang nở rộ hiện nay tại hải ngoại, có lẽ không có nơi nào được nhắc nhở một cách da diết, thiết tha, say mê như Huế. Người Huế yêu Huế, chuyện đó không có gì đáng bàn. Rể Huế yêu Huế để lấy lòng vợ, dâu Huế mê Huế để lấy lòng chồng, ồ, chuyện thường tình. Yêu chàng yêu nàng thì yêu luôn cả nơi người thương sinh ra và lớn lên. Yêu luôn cả những cơn mưa dầm, những trận lụt, những cơn gió lạnh căm căm, những hơi ẩm mốc lưu cữu qua bao nhiêu mùa mưa dai dẳng. Chuyện yêu ghét ở đây không thể lấy lý để bàn được. Người nào cũng thấy nơi chôn nhau cắt rốn của mình có những nét đáng yêu không thể tìm thấy ở nơi khác. Sự chủ quan cực đoan này càng gia tăng khi người ta mất quê hương. Những kỷ niệm thời thơ ấu, trường cũ thầy xưa, nơi hò hẹn ban đầu, kể cả những khổ cực nhọc nhằn của thời xưa qua màng lọc của thời gian trở nên thơ mộng, đẹp đẽ hơn giá trị thực của kỷ niệm.

Xem tiếp...

Chi tiết

Nguyễn Mộng Giác

Lượt xem: 5359

Bài nay in trong tập tiểu luận Nghĩ về văn học hải ngoại do Văn Mới xuất bản năm 2004 tại California, USA.

Mới đây, một người viết văn ở Pháp có gửi cho tôi một truyện ngắn, nhan dề “Những Ngày Mưa Cũ”. Qua tác phẩm mang nhiều tính chất tự truyện, tôi thấy Anh Phạm Hà Trang cũng vượt biển theo đúng con đường tôi đã đi qua cuối năm 1981, nghĩa là từ Việt Nam qua đảo Kuku Nam Dương, sau đó qua trung tâm tiếp cư Galang. Trong đoạn hồi tưởng về thời gian ở Kuku, tác giả viết:

“Ngồi trong quán cà phê barrack, dưới màn nước mưa trắng xóa như thác đổ, nhìn ra khu đất nơi mà nhiều người đồng hương “đến mà không đến” nằm xuống, Hùng thấy trong lòng dâng lên một nỗi buồn vô hạn. Phải trải qua cảnh vượt chết mới cảm thấy thông hiểu nỗi lòng người nằm lại. Lần đầu tiên đặt chân lên đảo, giữa tiếng cầu nguyện tạ ơn lâm râm của các bạn đồng ghe, chàng ứa nước mắt khi đọc thấy câu đối trong ngôi chùa đơn sơ trên ngọn đồi ở đảo Kuku:

Xem tiếp...

Chi tiết

Nguyễn Mộng Giác

Lượt xem: 8408

Bài này đăng trên Đặc San CĐ-NTH

Năm 1995 lần đầu về thăm quê hương sau mười bốn năm xa cách, tôi hỏi các cháu trong nhà "Ông Tám Khùng bây giờ ra sao?". Các cháu tôi ngơ ngác, đứa này đưa mắt hỏi thầm đứa kia, không biết trả lời thế nào. Đứa lớn nhất đáp mơ hồ"Chắc ổng chết lâu rồi cậu".

Tim tôi đau thắt! Tám Khùng chết rồi! Nhưng tôi trấn tĩnh được ngay. Phải, nếu tính nhẩm tuổi đời của Tám Khùng thì chuyến về thăm Qui Nhơn lần này tôi không gặp Tám Khùng nữa, cũng phải. Ông ấy đã lớn tuổi, lại sống theo cách sống như thế, làm sao...

Không một chút đại ngôn, tôi có thể nói rằng Tám Khùng là công dân số một của thành phố Qui Nhơn, quê hương tôi. Những anh hùng hào kiệt, những văn hay chữ tốt, những rừng vàng biển bạc, những mũ cao áo rộng có dính dáng tới Qui Nhơn một thời, bây giờ còn ai nhớ đâu. Họ đến , rồi họ đi. Họ đến vồ vập tham lam. Họ đi lầm lũi lén lút. Qui Nhơn thành phố thân yêu của tôi đối với họ chỉ là một quán trọ không mất tiền. Đòi hỏi họ thủy chung là chuyện không hợp tình, nói gì tơí hợp lý. Tám Khùng thì khác hẳn. Ông là một trường hợp ngoại lệ, vì thế ông xứng đáng là một công dân ngoại hạng của Qui Nhơn.

Xem tiếp...

Chi tiết

Nguyễn Mộng Giác

Lượt xem: 4598

Hơn nửa năm đã trôi qua từ ngày những người Ả Rập quá khích cướp bốn chiếc máy bay hàng không dân sự Mỹ đâm vào phá hủy hai tòa cao ốc Trung tâm Thương Mại Thế giới ở New York, và một góc Ngũ Giác Ðài ở Hoa Thịnh Ðốn. Giấy mực đã đổ nhiều cho cuộc bàn luận rộng rãi, sôi nổi trên khắp thế giới về biến cố lịch sử vô tiền khoán hậu này. Chỉ cần bấm nút vào website của một cơ quan ngôn luận, một học viện nghiên cứu nào đó, chúng ta cũng có thể đọc được tất cả những lời bàn luận sâu sắc và thâm thúy của những học giả “có thẩm quyền” về biến cố này. Chúng ta có trực tiếp bàn luận thêm về chuyện này, chỉ là lặp lại những gì thiên hạ đã nói. Ðó là chưa kể lặp lại không đúng, như chỉ thu nhận những phần phụ thuộc trong khi do khác biệt về trình độ, về văn hóa, chúng ta không đủ sức “lặp lại” những cốt tủy trong lập luận của những “cấp thẩm quyền”. Cho nên, tôi xin được “tản mạn” những chuyện bên lề, theo cái nhìn của một người không chuyên môn, và có phần nào đứng ngoài cuộc.

Xem tiếp...

Chi tiết

Nguyễn Mộng Giác

Lượt xem: 19702

Nói theo ngôn ngữ ngày nay, Ngô Thì Nhậm là một nhân vất lịch sử gây nhiều tranh luận, một người có “vấn đề”. Gây tranh luận chẳng những do tài học của ông (bao gồm cả thi phú, biên khảo địa phương chí, Nho học, Phật học), do cuộc đời hoạt động chính trị quá nhiều thăng trầm của ông, mà còn do những điều ông nói ông làm đặt nhiều người trước những vấn nạn khó xử. Ngô Thì Nhậm là người không chịu chấp nhận dễ dàng những điều nhiều người chấp nhận, không đi theo lối mòn. Cũng giống như Quang Trung, Ngô Thì Nhậm bị thời thế đưa đẩy để phải quyết định những bước sinh tử ảnh hưởng đến nhiều người, nhưng ngược lại, có đủ bản lãnh để khắc phục tình thế và lái lịch sử đi theo con đường mình cho là đúng.  Trong lịch sử Việt nam, ít có người trí thức nào đạt được mức tự tín và tài ba như ông. Trước ông, Chu Văn An là một huyền thoại về kẻ sĩ, một thứ huyền thoại cần thiết cho đạo học, nhưng chưa chắc đã cần thiết cho các hoạt động thưc tế.  Nguyễn Trãi cũng có kiến thức uyên bác và khả năng hành động như Ngô Thì Nhậm, nhưng những khó khăn Nguyễn Trãi phải đối phó, so với Ngô Thì Nhậm, không nhiều.  Làm quân sư cho một phong trào dân tộc kháng chiến chống ách đô hộ của ngoại bang để giành độc lập, Nguyễn Trãi cứ thuận theo chính nghĩa có sẵn để thi thố tài năng. Tổ quốc với vương triều ông tận tụy phục vụ là một. Về cuối đời, Nguyễn Trãi có gặp tai họa, nhưng nạn giết hại công thần không phải là hy hữu trong lịch sử, Nguyễn Trãi là nạn nhân của một guồng máy cai trị muốn ổn định quyền lực (nhà Hậu Lê) cũng giống như Lê Văn Duyệt là nạn nhân của nhà Nguyễn sau này.

Xem tiếp...

Chi tiết

Nguyễn Mộng Giác

Lượt xem: 4888

Thưa Anh,

Làm xong Văn Học số tháng Năm 2001, đưa cho nhà in, rảnh trí, mới ngồi vào máy điện toán bình tâm viết thư cho Anh. Và thay vì gửi theo đường bưu điện như đã thưa trước với Anh, tôi xin đánh chữ có dấu rồi gửi attach theo e-mail cho tiện và nhanh hơn.

Công trình Anh đọc Sông Côn Mùa Lũ cả hai năm như thế, với thì giờ và tâm huyết bỏ ra để đọc một bộ sách dày 2000 trang, cũng đã đủ để tác giả không thấy hối tiếc đã bỏ công viết ra. Những người đọc như thế ngày càng hiếm, khiến như có một lần tôi viết cho tờ Việt, tác giả luôn luôn có cảm giác bẽ bàng là mình đã uổng công làm một chuyện chẳng đi tới đâu, viết cho cực rồi tác phẩm lại rơi vào hư vô và sự thờ ơ của ngay người trong giới. Lâu lâu có những bài phê bình trên báo, thì những bài ấy lại chỉ chú trọng tới những vấn đề "ngoài văn chương". Nay được có một người đọc như Anh, may mắn lắm. Thử làm một cuộc đối thoại trao đổi ngắn giữa người viết và người đọc, xem sao.

Xem tiếp...

Chi tiết

Nguyễn Mộng Giác

Lượt xem: 4906

Thăm bạn hiền, bước lên xe mất ví
Bên ghế ngồi, chợt thấy nữ sinh quen
Thơ như suối quên đường xa trưa tối
Vai dẫu gầy, đầu hãy tựa...thưa em !

Một trong những ông bạn hiền được hân hạnh nhắc tới trong câu đầu, là tôi. Điều đó khỏi cần phải hỏi lại. Đối với anh, với tôi, điều đó tự nhiên. Nhưng anh Vũ Phan Long ơi, có bao giờ anh chịu khó suy nghĩ xa về trước, sâu bên trong, để tìm hiểu cái "tình bạn hiền" giữa chúng ta không? Anh khác tôi quá chừng! Hồi cùng dạy học ở Tây Sơn, anh thân với ba tôi nhiều hơn với tôi. Tuổi tác là một lý do. Quá khứ phân rẽ là một lý do khác. Nhưng còn những lý do quan trọng nữa mà vì tế nhị, có thể cả anh lẫn tôi đều không nói ra. Thời ấy tuổi trẻ nông nỗi, lòng đam mê văn chương đi với niềm tin vào những từ ngữ "lý tưởng", "chân lý", "công bằng", "nhân bản" v.v... khiến tôi cả tin vào những thứ dao to búa lớn đại loại như "sứ mệnh", "dấn thân" v.v..., cho nên đọc thơ anh, tôi cứ thấy xa cách, hờ hững.

Xem tiếp...

Chi tiết

Nguyễn Mộng Giác

Lượt xem: 8454

Năm ngoái, trên tạp chí Văn Học số Xuân 1991, tôi có ghi nhận tình trạng sáng tác và xuất bản nhẩn nha uể oải trong sinh hoạt văn chương ở hải ngoại và thử đưa ra một số nguyên nhân giải thích tình trạng đó. Bài viết được nhiều người trong giới cầm bút chú ý, và cũng như bất cứ đề tài nào, có người đồng ý với tôi, có người không. Một năm sau, đọc lại bài "Góp ý về một cách nhìn...", tôi vẫn giữ lại các ghi nhận và lối giải thích cũ, nhưng thấy thiếu sót nhiều điều quan trọng.

Thấy thiếu sót nhờ đọc được một số tạp chí văn chương và sách văn chương xuất bản trong nước gần đây. Sinh hoạt sáng tác và xuất bản ở quốc nội hiện có khá hơn hải ngoại không? Xin trả lời ngay: chẳng những không khá hơn, mà còn tệ hơn!

Xem tiếp...

Chi tiết

Nguyễn Mộng Giác

Lượt xem: 4063

Buổi sáng hôm đó, toán tuần cảnh bắt về đồn một người đàn ông râu tóc bù xù, ở trần, chỉ mặc có cái quần tây dài màu xanh đậm cũ kỹ. Viên sĩ quan đồn trưởng chú ý ngay đến mái tóc quá dài, và đôi mắt đờ đẫn của người lạ. Ban đầu, viên sĩ quan tưởng đôi mắt ấy còn giữ nguyên sự sợ hãi lo lắng thường thấy trên gương mặt bất cứ khách lạ nào đến đây. Nhưng chừng năm phút sau, ông ta thấy mình lầm. Sự lạc lõng, thất thần trong lối nhìn của người đàn ông hơi khác thường. Ðó là dấu hiệu của vắng mặt, của bàng quan, của xa lạ với hoàn cảnh trước mắt. Ông tò mò, ngồi lại ngay ngắn trên ghế, hỏi người cảnh sát:

-Vụ gì đó?

-Thưa thiếu úy, lão này định cởi quần áo đứng tô hô trong công viên.

Viên sĩ quan nhíu mày, hỏi lại cho rõ:

-Cái gì? "Ðịnh cởi quần áo" hay "đã cởi rồi"? "Ðứng tô hô" hay là "chạy tô hô"?

Xem tiếp...