Thư gửi một người bạn trẻ

Chi tiết: Nguyễn Mộng Giác; Lượt xem: 6221

Anh Thanh thân mến,

Chắc Thanh ngạc nhiên khi đọc lá thư đăng báo này, thay vì nhận được một lá thư riêng dài cũng bằng lá thư Thanh gửi cho tôi. Việc công khai hoá tâm tình riêng tư giữa tôi và Thanh có vẻ như bất thường. Nhưng những điều Thanh nêu ra, và những gì tôi suy nghĩ có lẽ liên quan đến nhiều người khác, nên tôi xin phép dùng hình thức "chung chạ" này để giải bày. Mong Thanh tha lỗi cho.

Tôi mừng rằng lời lẽ trong thư Thanh chứng tỏ Thanh đã có một đời sống tinh thần vững chãi. Ðã đặt ra những vấn đề lớn, đã đưa ra những xác quyết có định hướng như "Sứ mệnh người cầm bút", "Viết làm sao, viết cái gì để có lợi cho vận hội mới", "Trách nhiệm của báo chí trước vận mệnh đất nước''.

Bình luận

Xem tiếp...

Chiều Tà, Rửa Tay Gác Kiếm: Nguyễn Mộng Giác

Chi tiết: Nguyễn Văn Sâm; Lượt xem: 4370

Nguyễn Mộng Giác một thời là linh hồn của tạp chí Văn Học, California gần 20 năm, tươi cười đón chúng tôi tận cửa như ngày nào còn trẻ, còn khỏe. Cái cười thân thiện gắn liền trên môi anh mấy chục năm nay tôi nhận ra liền dầu chủ nhân của nó có thay đổi theo thời gian và sức khỏe.

Người vợ tấm mẳn của anh, giọng Huế trong suốt, đứng kế bên chồng, líu lo chào đón khách. Nhìn cặp vợ chồng vui vẻ bên nhau, nhìn nụ cười tươi tắn của người chồng, tôi khó lòng tưởng tượng ra bạn mình đã một hai lần thoát khỏi lưỡi hái tử thần trong gang tấc vì những căn bệnh quái ác của tuổi già và cuộc sống. Mùa Biển Động có vẻ yếu đó, có dáng đi chậm chạp đó, một cánh tay không còn mạnh mẽ bình thường như xưa đó, nhưng nụ cười thiệt tươi, cặp mắt thiệt sáng vẫn như ngày nào. Thân thiện và cởi mở. Ngồi nói chuyện với anh mới thấy anh nói năng khôn ngoan, nhận định sâu sắc của người không những luôn theo dõi những sinh hoạt văn nghệ VN ở ngoài này và ở trong nước mà còn đào sâu những suy nghĩ về những điều mình nghe thấy, mình cảm nhận. Tôi để ý những nhận xét xác quyết của anh: Tạp chí văn nghệ thuần tuý ngoài nầy hoàn toàn đi vào bế tắc. Ra tờ nào thì chết tờ nấy dầu lực lượng người viết hùng hậu đến cỡ nào. Người ta không còn thói quen đọc tạp chí văn nghệ in ấn nữa. Có đọc hay không những bài viết trên internet thì không rõ, nhưng chắc chắn là tạp chí văn nghệ thuần tuý chữ nghĩa và chuyên về khảo cứu văn học, chuyên chở tư tưởng thì khó lòng thọ, có sống thì cũng è ạch rồi chìm lỉm thôi. Người có tài điều hành lắm như Viên Linh mới có thể cho tờ Khởi Hành sống được. Nhưng đây là trường hợp ngoại lệ. Còn ngoài ra thì... Người nói không cần nói hết câu. Lâu lắm anh mới nói tiếp: ... Có thể xuống cấp, nếu người chủ trương đồng ý cho đăng chuyện tương đối mát mẻ, truyện kinh dị, tài liệu minh tinh Hồng Kông, Hàn Quốc... Nhưng như vậy thì không phải là tờ tạp chí văn học nữa rồi. Anh cười buồn và hóm hỉnh ở từ mát mẻ mà tôi mới học được trên net gần đây đưa ra giúp khi anh đương tìm chữ. Tôi xác quyết anh đã không xuống cấp tờ Văn Học dầu trong bao nhiêu năm sự có mặt của tờ báo đồng nghĩa với sự khó khăn gói ghém tài chánh của anh. Giọng bạn thiệt khiêm tốn: Thì làm vui cho đời vậy mà. Gánh nặng đã tự mình đã đặt lên vai thì phải bước đi thôi. Càng bước nhiều càng say sưa và càng mệt. Lúc đó bà xã chưa qua. Vợ chưa qua có nghĩa là trách nhiệm với gia đình mình chưa hình dung được rõ ràng, đủ tiền mình ăn mì gói hằng ngày là vui rồi.

Bình luận

Xem tiếp...

Vài ghi nhận về sinh hoạt văn chương và xuất bản năm 1994

Chi tiết: Nguyễn Mộng Giác; Lượt xem: 4096

Bài này đăng lần đầu tiên trên tạp chí Văn Học số 105 & 106 tháng 1&2/1995

Một thông lệ không thể thiếu hằng năm là việc “tính sổ” những gì “được, mất” trong năm vừa qua. Và một thông lệ khác là khi tính sổ, người ta thích liệt kê tất cả những thành công để mừng cho một năm may mắn, rồi vẽ những viễn tượng tốt đẹp cho năm mới.

Tính sổ những sinh hoạt khác tương đối dễ dàng, nhờ phép thống kê. Tính sổ văn chương không dễ, vì không có gì bảo đảm số lượng sách in lên cao là bằng chứng chữ nghĩa được mùa. Trong kinh tế, trong chính trường, một con én không thể làm mùa xuân. Trong văn chương, một mình Nguyễn Du có thể tạo ra nhiều mùa xuân, dù cuộc đời ông là một chuỗi những mùa đông buồn. Phải rào đón trước như thế, vì công việc tôi đang làm không có tính chất khách quan khoa học vốn là thước đo giá trị của những nhà nghiên cứu nghiêm túc. Ðây chỉ là tập hợp của những suy nghĩ rời chưa dược kiểm chứng, và từ tập hợp đó nếu có những suy diễn phổ quát, thì các suy diễn chỉ là những phỏng đoán.

Bình luận

Xem tiếp...

Tình trạng lão hoá trong sinh hoạt văn học

Chi tiết: Nguyễn Mộng Giác; Lượt xem: 4963

Bài này đăng trên Tạp Chí Văn Học số 153-154

Không biết từ lúc nào, ban biên tập các số báo Tết Việt ngữ có thông lệ tổng kết tất cả những gì xảy ra trong năm, xem bài tổng kết này như một mục bắt buộc phải có. Tôi không biết các báo bên Âu châu có thông lệ ấy không. Riêng báo Mỹ, không thấy. Chỉ có những nhân vật thời sự nổi bật trong năm, hoặc những biến số quan trọng trong năm. Còn liệt kê, sắp xếp, định giá các sinh hoạt mọi ngành một cách qui mô, ôn chuyện cũ rồi mạnh tay tiên đoán chuyện sắp tới, hình như chỉ có báo Việt mới can đảm làm chuyện liều lĩnh ấy. Nhất là những bản tổng kết về sinh hoạt văn chương, nghệ thuật. Tôi nghĩ tất cả khởi đầu từ Tự Lực văn đoàn, khi nhóm chủ trương bắt đầu làm những số báo Tết công phu về hình thức lẫn nội dung. Khi đã dành một số báo đặc biệt cho dịp lễ truyền thống quan trọng này, tự nhiên người ta cũng muốn tờ báo có cái gì lớn lao, tính thời gian không hạn hẹp trong một ngày, một tuần, một tháng... mà là toàn năm.

Bình luận

Xem tiếp...

Ði với Về, cùng một nghĩa như nhau

Chi tiết: Nguyễn Mộng Giác; Lượt xem: 4938

Bài này đăng trên Tạp Chí Văn Học số 133

Bây giờ thì ai cũng biết hai biến cố quan trọng xảy ra vào thời gian trước ngày Phật đản: sao Chổi Hale-Bopp sau bốn nghìn năm lại xuất hiện, và lần này bay đến gần quả địa cầu nhất, gần đến nỗi những đêm quang đãng không mây mù, mọi người có thể hình thấy một vệt sáng rực rỡ có những cánh đuôi xoè như đuôi công trên bầu trời đêm; sao Chổi xuất hiện làm nảy sinh một biến cố khác: ba mươi chín tín đồ giáo phái Heaven's Gate (nhiều báo dịch là Thiên Môn, Cửa Thiên Ðường, tôi thích dịch thành hai chữ Cổng Trời hơn) đã tự tử tập thể tại một ngôi biệt thự sang trọng ở Rancho Santa Fe ngoại ô thành phố San Diego tiểu bang California, để kịp đáp chiếc phi thuyền từ “cõi khác” đến đón họ (họ tin chiếc phi thuyền này đang bay đằng sau sao Chổi).

Khác với những vụ tự tử tập thể vì tín ngưỡng trước đây, những vụ tự tử đầy bạo động và gây hỗn loạn, ba mươi chín tín đồ giáo phái Cổng Trời “ra đi” một cách lặng lẽ, sạch sẽ, ngăn nắp, theo một kế hoạch được chuẩn bị tỉ mỉ và khoa học.

Bình luận

Xem tiếp...

Ðọc Miêng

Chi tiết: Nguyễn Mộng Giác; Lượt xem: 4492

Nguồn: Văn Học số 161

Mỗi lần đọc được một tác phẩm hay mới xuất bản của văn chương hải ngoại, tôi mừng rỡ, sau dó bần thần khôn nguôi.

Mừng rỡ, vì kho tàng văn học của người Việt có thêm một báu vật. và bần thần khi nghĩ trong hoàn cảnh lưu vong thất tán hiện nay của chúng ta, tác phẩm giá trị ấy trong tương lai sẽ ra sao, tác giả và tác phẩm có được định vị xứng đáng trong văn học sử của dân tộc hay mất hút trong đống lưu niệm bề bộn của không biết bao nhiêu sắc dân di cư trên thế giới. Người Việt chúng ta có kinh nghiệm di dân thua xa người Hoa, người Do Thái, người Ý, người Ðức.

Trong số những người Hoa được mộ qua Hoa Kỳ làm phu đường sắt trên một trăm ba mươi năm trước, tôi đoán thế nào cũng có những người có tài làm thơ. Ðời kham khổ quá, cô đơn trên xứ lạ, quê hương mịt mù, thân nhân mòn mõi chờ đợi bên kia đại dương mà hy vọng hồi hương mong manh, bấy nhiêu tình ý ấy tất nhiên phải kết tụ thành thơ. Và thơ ấy nhất định phải hay. Ðau khổ tột cùng thường đi đôi với Thi ca tuyệt vời. Những phu đường sắt người Hoa thời ấy lại bị người da trắng cấm bước chân tới những nơi tương đối sạch sẽ như hàng quán, công viên… nên càng mê những vần thơ «cám cảnh, ngôn chí» của bạn thơ đồng hương. Chưa có máy Xerox, chưa có Internet, không có báo cộng đồng, họ chép tay những bài thơ ấy chuyền cho nhau, số bản sao có lẽ không nhỏ. Những bài thơ ấy nay về đâu?

Bình luận

Xem tiếp...

Thư mùa xuân gửi người bạn trẻ

Chi tiết: Nguyễn Mộng Giác; Lượt xem: 4487

Bài này đăng trên Tạp Chí Văn Học số 12-13 tháng 1/1987 và 2/1987

Cô Liên thân mến,

Tôi vừa nhận được tập thơ của cô gửi tặng. Xin cảm ơn cô nhiều. Thật là một món quà mùa xuân đến đúng lúc. Bìa trình bày trang nhã. Chữ in đẹp và rõ. Ðọc đến đây, chắc cô chờ đợi ý kiến của tôi về nội dung tập thơ. Chờ đợi những lời tán thán quen thuộc như “hay”, “được”, tuyệt diệu”, độc đáo”... Tôi nghĩ những hạn từ thông thường loại này (mà các nhà phê bình thường dùng đi dùng lại nhiều lần với lòng kiêu ngạo đáng ghét) không nói được gì cả. Dù khen hay chê, đó là những lời xã giao giữa hai kẻ lạ, ngẫu nhiên gặp nhau ở một buổi họp mặt có diễn văn khai mạc, có những cái bắt tay qua loa, có những nụ cười gượng, có những câu thăm hỏi không cần trả lời.

Không, khi một mình ngồi bên đèn giữa đêm mênh mông, soi gương nhìn cả cuộc đời mình bằng trang giấy trắng, chộp bắt những xúc động mông lung mơ hồ ép vào khung ngôn ngữ rồi chới với vô vọng khi nhận ra cái bất lực của ngòi bút, tôi nghĩ cô không hề muốn nghe những lời xã giao lấy lệ. Nếu muốn sống ngoan ngoãn như chiếc lá xuôi dòng, cô đã không mất thì giờ viết lách. Còn nếu muốn nghe những tràng vỗ tay nhiệt liệt làm cô hân hoan suốt tuần suốt tháng, làm cô thấy mình vĩ đại như một nữ thánh, trường cửu như Kim tự tháp Ai cập, có lẽ cô cũng không dại gì làm thơ. Cô sẽ dùng thì giờ cuối tuần vào những hoạt động từ thiện, dùng bàn tay thơm mịn của cô để vỗ về những người tàn tật già nua. Tuy chưa gặp mặt, nhưng tôi vẫn nghĩ lối chữ viết của cô, lời thơ của cô thế nào cũng từ những bàn tay búp măng thon nhỏ rất thích hợp với những công việc thiện nguyện ấy.

Bình luận

Xem tiếp...

Chúc Tết

Chi tiết: Nguyễn Mộng Giác; Lượt xem: 4398

Nguồn: Tạp Chí Văn Học số' 105&106

"...Thuận đấy à? Mình nói chuyện thoải mái được không? Cô thì lúc nào cũng ậm ừ, nhưng mặc kệ, cuối năm anh phải điện thoại chúc Tết cô. Không điện thoại sớm, cô bận nghe những lời chúc khác văn chương hơn, bay bướm hơn, cô quên anh đi. Cười! Không thật thế à! Năm mới cô muốn anh chúc gì nào? Khang an thịnh vượng, già quá! Dồi dào sức khoẻ? Thừa! Cô thì lúc nào không dồi dào sức khoẻ, chẳng thế mà lúc nào cũng có hàng tá những anh tình nguyện chở các cháu đi học, đi shopping, đi ăn kem, đi cắm trại. Lại cười! Thôi, anh chỉ xin chúc cô một năm mới hoàn toàn như ý. Cho cô hoàn toàn tự do lựa chọn, muốn gì được nấy. Phần anh, cuối năm bận lu bù. Hết cuộc họp tất niên này đến cuộc họp tất niên khác. Anh mới đi ăn tất niên ở hội đồng hương về đây. À, có chuyện này anh kể cho cô nghe. Tính anh vẫn thế, ưa nói ngược. Bạn bè anh đua nhau tán tụng cái đất địa linh nhân kiệt, hãnh diện là người đồng hương của ông này bà nọ. Anh, anh bảo anh hãnh diện làm người đồng hương của Tám Khùng. Vâng, Tám Khùng, người điên nổi tiếng của thành phố Qui nhơn. Mọi người trố mắt nhìn anh. Cô biết anh giải thích sao không? Nhưng trước hết anh phải cho cô biết Tám Khùng là ai đã chứ. Hồi đó anh từ quê xuống Qui nhơn học. Thành phố sau chiến tranh chỉ là một bãi cát đầy dây kẽm gai và vài chục túp lều tranh trên bờ biển. Gia đình Tám Khùng đã ở đó rồi. Bọn học trò rắn mắt, trong đó có anh, ngoài cái thú tắm biển, đi xem phim Tarzan ở cái rạp xi- nê duy nhất Tân Châu, chỉ còn cái thú chọc ghẹo Tám Khùng. Mỗi lần bị chọc, Tám Khùng la khóc bai bải, luôn miệng chửi "Cha mày Xe, mẹ mày Bành", rồi chạy đi tìm một hòn đá, một miếng gạch...Ồ không, không phải để ném vào bọn anh đâu. Tám Khùng lấy đá gạch đập vào ngực mình, đập hết lực, miệng vẫn không thôi lải nhải "Cha mày Xe, mẹ mày Bành". "Xe, Bành” là tên cha mẹ của Tám Khùng, cô thấy có lạ không? Ông ấy oán trách cha mẹ đã sinh ra mình để mình phải khổ như thế chăng? Kẻ gây khổ cho ông ấy là bọn anh, nào phải cặp vợ chồng ngư phủ già ở xóm lưới! Tại sao ông ấy lại lấy đá tự đập vào ngực mình mà không ném cho vỡ đầu bọn anh? Khó hiểu chứ! Như ông ấy muốn bảo "lỗi tại tôi lỗi tại tôi mọi bề", quá lắm chỉ dám đổ lỗi cho cha mẹ. Ông ấy điên, nhưng có khác gì ông thánh.

Bình luận

Xem tiếp...

Lại bàn một chuyện cũ…

Chi tiết: Nguyễn Mộng Giác; Lượt xem: 5106

Nguồn: Văn Học số 74

Trước hết tôi xin kể một chuyện hậu trường văn chương ở đây, nơi vẫn được xưng tụng là thủ đô của người Việt tỵ nạn.

Một nhà thơ từng lê la mười năm ở các nhà tù cộng sản miền Bắc, được đoàn tụ gia đình chưa được bao lâu lại mắc vào vòng lao lý hơn ba mươi tháng vì tội liên hệ phản động. Cả gia đình nhà thơ vừa qua Mỹ theo diện H.O chưa đầy một năm. Gia đình đông, đến Mỹ vào lúc kinh tế suy thoái, việc làm khó kiếm mà tiền nhà tiền ăn cứ chồng chất hằng tháng phải trả, nhà thơ vẫn có một quyết định hết sức thơ: ông chạy đôn chạy đáo xoay tiền in được một tập thơ đẹp, sau đó chạy đôn chạy đáo tổ chức một buổi họp mặt văn nghệ để trình làng tập thơ của mình. Bạn bè tới dự đông đảo, bạn nghề thời ở Sàigòn và các tỉnh, bạn tù ngoài Bắc và Chí Hòa, bạn văn quen trước quen sau. Một người bạn văn được mời lên diễn đàn để phát biểu cảm tưởng về tập thơ. Những lời trân trọng, nghiêm túc, chí tình. Nhưng ở phần cuối, như muốn điểm xuyết cho một bài phát biểu phần lớn toàn những ý trân trọng ngợi khen, người bạn tỏ ý tiếc là tập thơ của nhà thơ cựu tù nhân cộng sản “chưa có nhiều lửa”.

Bình luận

Xem tiếp...

Thảo Luận Về Tiểu Thuyết Lịch Sử

Chi tiết: Nguyễn Mộng Giác & Nam Dao; Lượt xem: 6982

Nguồn: Văn Học số 197

Như đã loan trên số báo trước, Văn Học xin đăng tải cuộc đối thoại bằng e-mail giữa nhà văn Nam Dao và nhà văn Nguyễn Mộng Giác về Tiểu thuyết lịch sử , lấy hai cuốn tiểu thuyết có chung một bối cảnh lịch sử là thời Tây Sơn (Gió Lửa của Nam Dao và Sông Côn Mùa Lũ của Nguyễn Mộng Giác) làm căn cứ để thảo luận. Văn Học hy vọng trong thời gian tiếp theo, sẽ có nhiều văn hữu tham gia cuộc thảo luận hữu ích này.

Nguyễn Mộng Giác

Trước hết, xin thú thực với anh là đọc những cuốn tiểu thuyết lịch sử của anh (Gió Lửa, Đất Trời) vất vả hơn đọc các truyện ngắn và kịch của anh rất nhiều. Đó là kinh nghiệm của riêng tôi, không biết các độc giả khác thế nào. Tôi tự tìm hiểu, và thấy hình như khả năng thưởng thức tác phẩm văn chương của mình có phần cổ điển, và bị giới hạn của kiến thức. Tôi thích những vở kịch của anh nhất, sau đó mới tới truyện ngắn, rồi tiểu thuyết lịch sử. Lại tẩn mẩn tự tìm hiểu thêm, tôi nghĩ có lẽ khi anh dùng thể loại nào có chung một trục qui chiếu và thói quen cảm thụ với tôi, tôi dễ thông cảm với anh hơn khi anh dùng những thể loại có trục qui chiếu khác.

Bình luận

Xem tiếp...

Văn chương của Võ Phiến “đứng” được với thời gian

Chi tiết: Nguyễn Mộng Giác; Lượt xem: 5661

Phát biểu trong buổi ra mắt Tuyển Tập Võ Phiến tại nhật báo Người Việt (Nam California USA 28/1/2007)

Hồi còn bận bịu việc mưu sinh, tôi vẫn thường hẹn là khi về hưu, không còn phải lo chuyện cơm áo hàng ngày, mình phải đọc lại thật kỹ những tác phẩm văn chương mình thích để thưởng thức trọn vẹn giá trị các tuyệt tác ấy. Tôi đã về hưu từ năm 2003, đã đọc được một số sách tôi rất thích hồi còn trẻ, nhưng thú thực bây giờ tôi không có cùng một nhận định đánh giá như trước. Nhiều tác phẩm trước đây tôi say mê, bây giờ đọc lại chỉ thấy nhạt nhẽo. Những cái sang trọng kỳ vĩ trở thành giả tạo, vay mượn vội vã từ những nguồn gốc mà bây giờ tôi mới biết. Nhiều kiến trúc đồ sộ sau những cơn mưa nhẹ đã đổ xuống, vung vãi vôi vữa khắp nơi. Tôi đâm băn khoăn, không biết cái tôi hồi trẻ là đúng hay cái tôi bây giờ mới đúng. Đọc mà không đam mê như tôi hiện đọc trong tuổi hồi hưu, có đúng là “đọc” hay không? Và tôi nhận ra cái điều đã nghe nói nhiều lần: màng lọc tàn nhẫn và khủng khiếp của thời gian. Có một vài trường hợp ngoại lệ: có những tác phẩm đọc lại, tôi vẫn cảm thấy y như những gì cảm thấy hồi trẻ, như truyện ngắn và tùy bút của Võ Phiến.

2 bình luận

Xem tiếp...