Tuổi thơ trong truyện Thơ Thơ

Chi tiết: Nguyễn Mộng Giác; Lượt xem: 4144

Nguồn: Văn Học số 191

Trong suốt thời gian dài làm chủ bút tạp chí Văn Học, tôi được dịp quen biết với nhiều nhà văn từ lúc họ mới khởi nghiệp. Nhiều người quen biết đã lâu nhưng chưa hề gặp mặt. Tưởng tượng về họ, tôi suy từ văn ra người. Đến khi gặp họ, phần lớn trường hợp, tưởng tượng của tôi chính xác. Nhưng cũng có trường hợp ngược lại. Nhà văn có những ý tưởng bạo tợn đến khốc liệt, hóa ra ngoài đời lại nhút nhát, sợ chuyện bạo hành đến nổi chân bước rụt rè như sợ làm đan mặt đất. Còn những chuyện thơ mộng cho tuổi ô mai lại là sản phẩm của một bộ mặt đằng đằng sát khí mà mỗi câu nói là một quả mìn. Làm thống kê thì số phần trăm "văn với người là một" vẫn lớn hơn các trường hợp trái khoáy, nhưng trong văn chương, không thể dùng phép thống kê để giải thích một định đề. Văn dĩ nhiên là phản ảnh chân thật nhất của người viết văn. Nhưng người viết văn là một phức hợp gồm nhiều sự thật về họ, ngoại hình hay những kết luận vội vã từ vài tiếp xúc sơ sài không thể nói hết được nhà văn ấy là ai, là gì. Nhà văn Trúc Chi có kể chuyện một người cầm bút một hôm điện thoại đến một chỗ quen biết. Bên kia đầu dây, một giọng lạ cau có hỏi: ‘Ông là ai?'. Người cầm bút trả lời: 'Thành thực mà nói, đến bây giờ tôi cũng chẳng biết tôi là ai. Không cần nhiều tưởng tượng, cũng đoán được người nhận điện thoại giận dữ gác máy, và bực bội vì bị một thằng điên quấy rầy. Vâng, người đó có lý. Một người sống bình thường phải biết rõ mình là ai, mình muốn gì. Nhưng cũng có một "cái lý" khác dành cho những người cầm bút: là vì họ không bằng lòng với những câu trả lời tưởng là sáng tỏ như chân lý muôn đời, vì họ chưa biết mình là ai, mình muốn gì, vì họ chưa biết cuộc đời mà mọi người đang hăm hở sống đày sẽ dẫn về đâu...nên mới dùng chữ nghĩa để truy lùng cho ra những câu trả lời chính xác. Đi tìm những câu trả lời mới cho những câu hỏi cũ là đầu mối của sáng tạo nghệ thuật. Văn là người, mà cũng không hẳn là người. Điều quan trọng hơn cho những xác nhận và phủ nhận rạch ròi, là một câu hỏi khác: nhà văn, người là ai?

Bình luận

Xem tiếp...

Vài ghi nhận, khi đọc truyện Phạm Hải Anh*

Chi tiết: Nguyễn Mộng Giác; Lượt xem: 7010

Nguồn: Văn Học số 193 tháng 5 2002

Trong bài "Một vài vấn đề phân kỳ lịch sử văn học Việt Nam nhìn từ điểm đầu thế kỷ XXI" đăng trên tạp chí Văn Học số 184 (tháng Tám 2001), nhà nghiên cứu văn học Nguyễn Huệ Chi viết:

"Từ 1975 hay chính xác hơn là từ 1980 trở đi, cả dân tộc hầu khắp mọi miền Trung Nam Bắc đã lần lần cất được cái áp lực nặng nề quá tải của tâm lý con người thời chiến - phải dẹp bỏ tất cả, thu mình lại hoặc căng mình ra "chịu trận" trong suốt 30 năm không nghỉ - để trở lại nếp sống thường nhật, với những giây phút riêng tư, chùng lắng, những lo nghĩ tính toán vụn vặt, và biết bao nhu cầu, dục vọng, thói quen, sở thích... cả những "ẩn số" nằm trong đáy tâm khảm, những "nỗi đau thân phận" muôn thuở của kiếp người. Trong xã hội cũng như trong mỗi gia đình, mỗi cá nhân, hàng loạt vấn đề bình thường mà ngổn ngang, "tơ vò trăm mối" cứ thế đặt ra, không dễ gì giải quyết ngay một lúc và cũng không thể giải quyết theo kiểu dứt khoát "trắng đen", "bạn thù" như thuở còn chiến tranh. Thế mà văn học rất lâu về sau vẫn không theo kịp bước chuyển đó. Hình thái nhà văn - chiến sĩ / cầm bút - cầm súng chưa thôi ám ảnh tâm thức sáng tạo, và trên mọi trang viết, đề tài thời sự chính sách được ưu tiên lựa chọn, thêm vào đấy âm hưởng sử thi cơ hồ được đẩy đến nấc tột cùng. Con người điển hình vẫn đẹp một cách cao cả, uy nghiêm, không chút phân tâm trước những chuyện "tuế toái bà dằn" của thực tế. Đó là kiểu người hướng ngoại, không có bi kịch, hiếm khi phải đối diện với chính nó trong tình trạng phân thân hay vô thức. Cuộc sống mà văn thơ miêu tả bao giờ cũng được xếp đặt hợp lý, rất đúng tinh thần duy lý, tưởng như khó có thể len vào dù chỉ là một thoáng phi lý, siêu hình. Phải nói giữa cái được phản ánh và cái phản ánh bây giờ đã khó điều hòa được với nhau, văn học đang trượt theo đà quán tính của nó, làm nó bị chững lại, nhất là vào những năm đất nước lâm vào khủng hoảng bởi chế độ bao cấp đã đến hồi quá tải."

Bình luận

Xem tiếp...